Schakels

Samenvatting

In de proloog maken we kennis met Pancras Duif, een smid die hard moet werken om zijn ziekelijke vrouw en hun kleine kinderen te onderhouden. Tijdens het werk ontsnapt Pancras aan de dood wanneer zijn vriend Jacob Dulk hem van een val van het dak weet te redden.

Vierentwintig jaar later is Pancras, inmiddels weduwnaar, opgeklommen en staat hij aan het hoofd van fabriek De Schakel, waar zijn oudste zoon Henk bedrijfsleider is. Als zijn kinderen het huis uit zijn, besluit Pancras een huishoudster te nemen. Door de komst van Marianne - naar eigen zeggen een weduwe - krijgt Pancras weer plezier in het leven. Wanneer Marianne Pancras verpleegt tijdens een lang ziekbed, komen de jonge vrouw en de oude man nader tot elkaar. Als Pancras haar ten huwelijk vraagt, biecht Marianne op dat ze onder valse voorwendselen bij hem in dienst is getreden. Ze is een alleenstaande moeder en heeft haar zoontje naar een kosthuis moeten sturen. Desondanks accepteert Pancras zowel haar als haar kind.

Toontje, de jongste zoon van Pancras, is een student die liever zijn vaders geld over de balk smijt dan met zijn neus in de boeken zit. Wanneer hij thuiskomt, schrikt hij van zijn vaders plannen om te hertrouwen. Bij het doorzoeken van zijn vaders bureau naar sigaren vindt Toon de papieren die Marianne na haar bekentenis aan Pancras heeft gegeven. Toon en zijn broers willen het huwelijk verhinderen en schakelen een zenuwarts in die hen hierbij wil helpen. Samen proberen ze hun vader wilsonbekwaam verklaard te krijgen. De zoons laten hun vader noch Marianne geen moment met rust en de jonge vrouw besluit te vertrekken. Wanneer haar zoontje ziek wordt, komen Pancras en Marianne dichter tot elkaar dan ooit. Pancras is onverzettelijk: ondanks de tegenwerkingen van zijn familieleden en het advies van de zenuwarts blijven Marianne en haar zoon bij hem.

NB. Als de synopsis in De Film-Wereld betrouwbaar is, lijkt de filmversie van Schakels op drie punten te verschillen van het toneelstuk van Heijermans: de film laat iets zien van het eenvoudige begin van Pancras Duif en geeft in een flashback een beeld van het verleden van Marianne; enkele belangrijke personages, waaronder de zoon van Pancras, Hein, en zijn vrouw en dochter, zijn eruit gelaten; en de meest drastische verandering is dat de film een goede afloop heeft. In het toneelstuk wordt Marianne gedwongen Pancras te verlaten en blijft Pancras de rest van zijn leven volledig alleen.