Leger- en vlootfilm

 

Samenvatting

Propagandafilm over het Nederlandse leger.

Holland neutraal luidt de ondertitel van deze film, die moest laten zien dat de Nederlandse strijdkrachten op alles zijn voorbereid om de Nederlandse neutraliteit in de Eerste Wereldoorlog te garanderen. De ruim tweeënhalf uur durende film werd in 1917 door Willy Mullens gemaakt, toen andere West-Europese legers murw waren geslagen na drie jaar in de loopgraven. De beelden in de Leger- en vlootfilm zijn relatief opgewekt, aangezien het Nederlandse leger wel mobiliseerde maar niet participeerde in de oorlog.

Mullens toont vooral de oefeningen van de verschillende legerafdelingen. Allerlei onderwerpen passeren de revue: sport, de militaire wielrijders, legerhonden, het Nederlandse Rode Kruis, de bevoorrading, dierenverzorging, de wasserij, het leggen van mijnen, de cavalerie, de genie, het werpen van handgranaten, een munitiefabriek, toneel, een autoradiostation, motorrijders, onderzeeërs en seinen. De tien delen waarin de film volgens de regisseur is ingedeeld worden niet met tussentitels aangeduid en zijn ook niet op inhoudelijke gronden te onderscheiden. Alleen de twee laatste delen, die samen de 'vlootfilm' vormen, horen duidelijk bij elkaar.

De oefeningen worden geduldig en monter uitgevoerd, oorlogsdreiging lijkt ver weg. Wel is koningin Wilhelmina op verschillende momenten in de film nadrukkelijk aanwezig, onder meer bij de inspectie van de huzaren. Ook rijdt ze sportief paard op een onpraktisch dameszadel (een koningin droeg geen broek). Uit sommige beelden spreekt een bijna ontroerende naïviteit. Zo is te zien hoe wielrijders één voor één mét fiets aan een kabel een kanaal oversteken, hoe een militair fanfarekorps met grote trom en zwaar koper een smalle pontonbrug oversteekt, hoe soldaten massaal hun vingers in hun oren stoppen als de artillerie wordt afgevuurd. Opvallend is de grote rol van honden, paarden en postduiven in het leger. De training, verzorging en verpleging van deze dieren krijgt veel aandacht.

Wie moest worden overtuigd van de solide basis van de Nederlandse neutraliteit wordt duidelijk uit een folder bij de vertoning in de Haagse Residentie-Bioscoop: 'Het doel van den film is om aan het Nederlandsche Volk, aan de bewoners van onze Koloniën en aan het buitenland een indruk te geven, dat onze weermacht, met de haar ten dienste staande middelen eene vergelijking met de buitenlandsche strijdmachten gerust kan doorstaan.' De uitdrukking 'indruk geven' kan letterlijk genomen worden: er moest gesust worden. Juist opperbevelhebber C.J. Snijders was altijd pijnlijk uitgesproken in zijn overtuiging dat de Nederlandse neutraliteit op termijn niet te handhaven was. Herhaaldelijk heeft Snijders voorgesteld om aansluiting bij Duitsland te zoeken, omdat het voorbeeld van België liet zien dat weerstand bieden bij een confrontatie toch een verloren zaak was.

Vanwege dit - in 1918 steeds openlijker - standpunt zou Snijders overigens één van de meest omstreden figuren uit deze episode van de Nederlandse geschiedenis worden. De folder houdt de moed erin: 'Te veel wordt vaak het oog gevestigd op datgene, wat buiten onze landsgrenzen geschiedt, te breed worden dikwijls de eigen onvolkomenheden uitgemeten.' Kortom: om defaitisme te voorkomen was een zekere mate van kleingeestigheid noodzakelijk.

Informatie

originele titel
Leger- en vlootfilm
alternatieve titel
Leger en Vloot (Oefeningen van het Nederlandsche leger)
productiejaar
1917
premièredatum
09-01-1917
land
Nederland
categorie
Non-fictie
regisseur
distributeur (oorspronkelijk)
persoon (in beeld)
persoon (in beeld)
persoon (in beeld)
persoon (in beeld)
producent
productiemaatschappij

Afbeeldingen

Crew

Technische notities

runtime
165
originele lengte
3600
geluid
Stil
kleur
Zwart-wit
formaat
35mm
akten
10

Bronnen

Catalogus van Filmwerken - H.A.P. & BenS Film Comp.,Den Haag (1923), p. 25

1899 - 1949. Gouden Jubileum van Willy Mullens en 50 Jaar Cinematografie in Nederland (1949)

B. Hogenkamp, De Nederlandse documentaire film 1920-1940, Amsterdam (1988), pp.10-11, p. 135

De Bioscoop-Courant No. 46, 4 augustus 1916, p. 14

De Bioscoop-Courant No. 47, 11 augustus 1916, p. 7

De Bioscoop-Courant No. 14, 29 december 1916, p. 15

De Bioscoop-Courant No. 15, 5 januari 1917, p. 8, pp. 13-20

De Bioscoop-Courant No. 16, 12 januari 1917, p. 4

De Bioscoop-Courant No. 17, 19 januari 1917, p. 8, p. 14, p. 16

Filma's Weekbericht No. 96, Bijlage bij De Bioscoop-Courant No. 17, 19 januari 1917

De Bioscoop-Courant No. 18, 26 januari 1917, pp. 15-16

De Bioscoop-Courant No. 22, 23 februari 1917, p. 12

Filma's Weekbericht No. 103, Bijlage bij De Bioscoop-Courant No. 24, 9 maart 1917

De Bioscoop-Courant No. 51, 13 september 1918; Bijlage van De Bioscoop-Courant

Algemeen Handelsblad, 7 januari 1917

Algemeen Handelsblad, 11 januari 1917

Algemeen Handelsblad, 13 januari 1917

Nieuws van de Dag, 13 januari 1917

Het Volk, 13 januari 1917

De Tijd, 7 februari 1917

De Kinematograaf No. 187, 18 augustus 1916, p. 2457

De Kinematograaf No. 206, 29 december 1916

De Kinematograaf No. 299, 11 oktober 1918, p. 4064

Kunst en Amusement No. 15, 1921

meer informatie

Op zoek naar meer materiaal uit onze collectie? Neem dan contact op met:

Mevr. Leenke Ripmeester
sales@eyefilm.nl
tel. 020 5891 426
mob. 06-41189635

steun Eye

Steun Eye en help ons erfgoed veilig te stellen voor de toekomst. Meer informatie