16mm

Kodak ontketende een revolutie in de filmwereld toen het de 16mm-film op de consumentenmarkt lanceerde. Het onbrandbare acetaat liet de amateurfilmer kennismaken met een wereld van nieuwe mogelijkheden.

Nieuw formaat slaat aan

Kodak was niet de enige of eerste maatschappij die zocht naar een (onbrandbare) smallere film voor de amateurfilmer, als alternatief voor de zeer brandbare 35mm-nitraatfilm. Meerdere bedrijven brachten alternatieve formaten op de markt, waaronder 17,5mm en 22mm, maar die sloegen niet echt aan. Pathé Frères had in Europa enige jaren succes met een 9,5mm-film (Pathé baby), maar die moest het uiteindelijk afleggen tegen het 16mm-formaat.

Kodaks systeem had vele pluspunten: de Cinekodak-camera was compact en robuust, de film kon eenvoudig worden ingelegd, de ontwikkelkosten waren laag en de film was onbrandbaar. Ook de moderne en peperdure reclamecampagne waarmee Kodak 16mm op de markt bracht zal hebben meegeholpen aan het succes.

Met de Cinekodak-camera begonnen wereldwijd miljoenen amateurfilmers aan een nieuwe hobby. Ook in Nederland werd 16mm populair. Schrijver en filmmaker Dick Laan was één van de eersten die het formaat gebruikte. De smalfilm was bijzonder populair bij reizigers naar Nederlands Indië. H.J.A. Sanders en J.T. Sandberg waren enkele van de velen die hun leven in Nederlands-Indië op 16mm vastlegden.

In 1932 verscheen een vaktijdschrift voor de smalfilmer, 'Veerwerk', met bijdragen van Dick Laan en Johan Hunningher.

Essentie van film

Kodak ontwikkelde 16mm voor de amateurfilmer, maar eind jaren twintig begonnen ook professionals dit kleinere formaat te gebruiken. In Nederland kreeg de amateurfilmer een nieuwe status. Zo prees Joris Ivens de smalfilmer omdat die met zijn eenvoudige apparatuur geen kunstgrepen kon uithalen en de essentie van film liet zien.

In 1928 noemde het filmmaandblad 'Lichtbeeld' amateurfilmers zelfs de redders van de nationale cinema: ze waren vrij in hun onderwerpkeuze, hoefden zich niet te conformeren aan de eisen van de opdrachtgever of de smaak van het publiek en konden experimenteren met camerastandpunten en montagetechnieken.

Ondertussen verbeterde Kodak de beeldkwaliteit en maakte de filmstrook sterker. Vanaf dat moment werd 16mm een serieus alternatief voor 35mm. In 1929 filmde de nieuwe Nederlandse filmmaatschappij Profilti veel opdrachtfilms al op 16mm. Langzaamaan werd de smalfilm door steeds meer makers van documentaires, opdrachtfilms en experimentele films gebruikt.

Tragedie brengt nieuwe norm

Een tragisch ongeval in 1934 versnelde het gebruik van 16mm in Nederland. Bij een voorstelling in een missiehuis vatte een 35mm-nitraatfilm vlam en kwamen drie jonge meisjes om het leven. Vanaf die dag werd nitraatfilm zo min mogelijk gebruikt in verenigingsgebouwen, sociëteiten en scholen. 16mm werd de norm.

gerelateerde pagina's

Vereeniging Nederlandsch Fabrikaat: bedrijfsfilms op maat

Toen de Vereeniging Nederlandsch Fabrikaat (VNF) in 1925 een eigen filmafdeling oprichtte voor de productie van bedrijfsfilms, wees nie