Variététheaters

In de beginperiode van de cinema bestonden in Nederland twee vertoningscircuits. In grote steden als Amsterdam en Rotterdam werden regelmatig vertoningen georganiseerd in variététheaters; in de rest van het land gaven rondreizende bioscoopexploitanten filmvoorstellingen op kermissen en jaarmarkten.

De filmvertoningen in de variététheaters maakten deel uit van zogenaamde ‘specialiteitenvoorstellingen’. Tussen of na de optredens van declamerende acteurs, coupletzangers, worstelende IJslanders, gedresseerde zeeleeuwen en dansende acrobaten werd in een tijdsbestek van ongeveer tien minuten een aantal korte films vertoond. Deze films varieerden van actualiteiten en natuurimpressies tot reisbeelden van verre landen en steden.

Net als de rest van het specialiteitenprogramma wisselden de filmprogramma’s om de twee weken. Voor Amsterdamse theaterdirecteuren als F.A. Nöggerath sr. (Variété Flora) en Frits van Haarlem (Carré) betekende dit dat zij elke veertien dagen over nieuwe films moesten beschikken.

Filmverhuur bestond nog niet, dus wendden theaterdirecteuren zich tot productiemaatschappijen voor samenwerking. Ze kochten hun films rechtstreeks van deze producenten en verkochten ze na vertoning door aan andere exploitanten. Zo was Nöggerath vertegenwoordiger van The Warwick Trading Company voor Nederland, Denemarken en Noorwegen en bediende op deze wijze andere vertoners van films. De filmvoorstellingen in Carré werden vanaf eind 1898 verzorgd door de Nederlandsche Biograaf- & Mutoscope Maatschappij – de dochtermaatschappij van de Amerikaanse en Engelse Mutoscope Company.

Naast Amsterdam kende ook Rotterdam een paar grote variététheaters: het Circus Variété en het Casino. Het Circus Variété, met directeur Carl Pfläging, kocht zijn films van F.A. Nöggerath sr. De films in het Casino waren afkomstig van zowel de Mutoscope Maatschappij als van Nöggerath.

gerelateerde pagina's

Reisbioscopen

De eerste generatie filmvertoners bestond uit twee groepen: directeuren van variététheaters en ambulante filmvertoners.

Nederlandse filmproductie tot 1900

In juni 1896 maakte de in Amsterdam gevestigde fotograaf M.H.

Filmbedrijf van F.A. Nöggerath sr.

Franz Anton Nöggerath sr. was een van de eerste theaterexploitanten die overging tot het vertonen van films.

Victoria, Wilhelm, Dreyfus en Kruger

In Nederland en de omringende landen speelde de monarchie een grote rol bij de popularisering van het nieuwe medium film.

De oudste Nederlandse films in de collectie van EYE

Het overgrote deel van de films uit de eerste decennia van de filmgeschiedenis is verloren gegaan.

De nieuwe prikkel - Theaterrevue met zeven korte films

Op 27 september 1899 ging in het Amsterdamse Grand Théâtre de revue ‘De nieuwe prikkel’ in première.