Pentimento

Samenvatting

De titel Pentimento verwijst naar een begrip uit de schilderkunst en heeft betrekking op het feit dat in vroegere tijden schilderijen vaak werden overgeschilderd. Door een chemische reactie is de oude tekening door de nieuwe schildering heen te zien.

In Zwartjes’ film is te zien hoe een vrouw wordt afgevoerd naar een inrichting waar zij – evenals andere patiënten – wordt onderworpen aan een aantal mensonterende experimenten. Deze kwellingen zijn ontsproten aan de fantasie van een Japanse chirurg onder wiens leiding de inrichting staat. Hij is in het verleden als soldaat betrokken geweest bij martelpraktijken.

Zwartjes laat ons in de film zijn wereld zien: de oorlog, concentratiekampen, autoriteit, onderdrukking, machtswellust, seks, foltering. Toch is de film geen commentaar op die wereld, maar – zoals Gerry Waller het in een recensie in NRC Handelsblad omschreef – een instinctieve uitdrukking van Zwartjes’ ervaringen. Het gaat dan ook te ver de beelden in de film letterlijk te duiden. Daarvoor is de film te associatief opgebouwd. Analoog aan het begrip pentimento in de schilderkunst, gaat het in de film om de wereld die achter de beelden ligt – om de dialoog die Zwartjes in zijn beelden met iedere toeschouwer persoonlijk aangaat.